Dan: 7. prosinca 2021.

Feminističke organizacije su tokom 2020. godine zabilježile 55 slučajeva femicida u regionu Zapadnog Balkana. U Bosni i Hercegovini počinjeno je sedam femicida.
Svaku drugu ženu ubio je muž ili partner u zajedničkoj kući ili stanu.
U urbanim sredinama počinjeno je 65 procenata femicida.
Identifikovan je veći rizik femicida kada su žene žrtve napustile svoje muževe ili partnere.
U 20 posto slučajeva medijski izvještaji ukazuju na to da je nasilje ranije bilo prijavljivano institucijama.
Ovo su podaci iz videa objavljenog na stranici beogradskog Autonomnog ženskog centra koji je uz Žene u crnom i niz drugih organizacija upriličio uličnu akciju povodom 6. decembra, dana kada se sjećamo žrtava Montrealskog masakra i koji se obilježava i kao Međunarodni dan borbe protiv femicida.

Piše: Kristina Ljevak

Cilj akcije bio je pozvati institucije na odgovornost i tražiti da se istraži zašto institucionalni sistem nema kapaciteta da identifikuje nasilje koje može rezultirati smrtnim ishodom i spriječi ubistva žena, kao i da se ustanovi da li je bilo učinjenih propusta u postupanju po prijavama koje su prethodile femicidima i sankcionišu odgovorni.
Tokom 2020. godine svakih 11 minuta jednu ženu u svijetu je ubio partner ili član porodice.
Femicid je ubistvo žene samo zbog toga što je žena i koje je počinio muškarac.
Kod nas se i dalje tretira kao vijest kojoj je mjesto među ostalim nesrećama u crnoj hronici i gdje se motivi romantiziraju te pronalazi niz olakotnih okolnosti za počinioca, poput onih koje femicid smatraju zločinom iz strasti a počinioca pravdaju nemogućnošću „da preboli bivšu ljubav“ pa onda procijeni kako je najbolje ubiti.

„Ženske organizacije su pionirke u pogledu sprečavanja i suzbijanja nasilja prema ženama, tako da su i prve evidencije i prikupljanja podataka o femicidu potekla upravo od ženskih organizacija. U trenutku kada smo počele da sakupljamo podatke (deceniju ranije, a u nekim zemljama ženske organizacije to rade i duže), nije postojala kao što ni danas ne postoji javno dostupna institucionalna statistika o femicidu, te smo zbog toga podatke započele sakupljati iz medija.
Sama usmerenost na prikupljanje podataka iz medija, usmerila nas je i da obratimo pažnju na to kakvo je medijsko izveštavanje o femicidu i nasilju prema ženama generalno. Neretko se dešava, da se u medijskim izveštajima, krivica traži u žrtvinom ponašanju i izgledu, dok se nasilnik i ubistvo opravdavaju stereotipnim razlozima kao što su siromaštvo, vremenske prilike, mentalne bolesti, alkoholizam, ljubomora. Na ovaj način se umesto podizanja svesti o problemu nasilja prema ženama, šire stereotipi i predrasude o nasilju prema ženama i šalje pogrešna poruka i žrtvama i čitavom društvu.
Iako pojedini i veliki deo medija o femicidu izveštava senzacionalistički, moram istaći da su mediji u velikoj meri doprineli vidljivosti i termina i samog društvenog problema femicida. Takođe, postoje primeri dobre prakse gde u regionu imamo prvi film koji o femicidu govori na društveno odgovoran način poštujući dostojanstvo i ličnost žrtve. Reč je o filmu ‘Žrtva ima žensko lice’ autorke Ane Manojlović koji je prikazan na RTS-u“, kaže Vedrana Lacmanović iz Autonomnog ženskog centra u Beogradu.

Sva istraživanja nedvosmisleno ukazuju na ogromno nepovjerenje žrtava prema institucijama koje bi mogle, pravovremenim reagovanjem i povjerenjem prema ženama prevenirati slučajeve femicida jer u pravilu svakom smrtnom ishodu prethode različiti oblici nasilja sa kojim je najčešće bilo upoznato i šire okruženje žrtve, a tokom nasilja koje je prethodilo femicidu žrtve budu i djeca.
Patrijarhalno uvjerenje da su ženski životi u rukama muškaraca jedan je od preduslova femicida, navodi Anes Osmić, asistent na Filozofskom fakultetu u Sarajevu i urednik Omladinskog magazina Karike.

„Kao dijelom perverzne patološke patrijarhalno-mizogine matrice ponašanja, razmišljanja i osjećanja u čijoj osnovi je uvjerenje da su ženski životi do tolike mjeri u vlasništvu muškaraca da žene mogu bez ikakvih posljedica doslovno zadaviti vlastitim rukama. Uzmite u obzir da se u našem zakonodavstvu femicid donedavno imenovao zločinom iz strasti. Kakva crna strast? Takvo imenovanje i medijska praksa smještanja ovakvih vijesti u rubrike iz crne hronike te suštinski romantiziranje motiva ubistava imaju za cilj da potpuno van svake logike i zdravog razuma suštinski opravdaju nasilje nad ženama. Zanimljivo je kako smo kao društvo u cjelini i čitav svijet pronašli više načina da nasilje, generalno, pa i prema ženama, opravdavamo nego da ga recimo sankcioniramo ili iskorijenimo. Mislim da je nasilje nemoguće iskorijeniti sve dok moć i društveni resursi nisu podjednako raspoređeni. Dok se borimo za ostvarenje utopije, možemo, recimo, vrlo jasno djecu u školama podučavati da jezik ljubavi nisu šake i modrice i da nema tog razloga zbog kojeg bi vas iko, ali iko mogao ružno pogledati, a kamoli vam oduzeti život te pozvati medije na profesionalne standarde i etiku koje je vrlo lako razumjeti u rečenici da su ženski ljudski život vredniji od svakog profita i zarade“, objašnjava Osmić.

U pravosuđu Bosne i Hercegovine femicid kao takav nije definisan ni na jednom nivou. Ova djela se definišu kao nasilje u porodici a počiniocima se zbog toga izriču blaže kazne. Femicid se najčešće dešava onda kada ubica, dotadašnji zlostavljač, ima osjećaj da gubi kontrolu nad žrtvom. Samo na primjeru pisanja jednog od femicida u Sarajevu, kada je muž ženu usmrtio čekićem, možemo da vidimo sve neprimjerenosti u načinu izvještavanja o femicidu koji se za početak tako ne imenuje. Jedan od naslova povodom ovog slučaja glasio je – bračna svađa u Sarajevu završila kobno.

Juče, povodom Međunarodnog dana borbe protiv femicida na službenoj stranici državne Agencije za ravnopravnost polova najnovija vijest bila je ona iz 18. novembra, i to o Međunarodnom danu muškaraca!
Jednaku ažurnost sva državna i entitetska tijela koja se trebaju baviti rodno uslovljenim nasiljem imaju i ostalim danima.

„Ne sjećam se da sam ikada vidjela reagiranje na ubistva žena, djece, da pominju žrtve ratnih silovanja, zlostavljane djevojčice, niko ne pominje seksualno nasilje koje je toliko ukorijenjeno na visokoškolskim ustanovama već desetljećima i sl. Ni Agencija za ravnopravnost, ni Gender centar FBiH, a ni RS. Kao da im je zadatak da prešućuju sve što se dešava. Sudeći po njihovim stranicama živimo u izrazito modernom društvu, a patrijarhat je nešto što smo davno prevazišli.
Godinama sam gledala stranice ovih institucija, još od šamara koji je dobila žena ispred Suda BiH na suđenju Kučevića početkom dvijehiljaditi. Nikada se nisu oglasili, ni zbog djevojčice koju je napastovao hodža u Gluhoj Bukovici ili kada je dječake zlostavljao Kačavenda.
Oni postoje zbog postavljanju obavijesti o Danu žena i sličnom. Nikakvih ozbiljnih aktivnosti, reakcija, pomoći… Žene koje su tamo uposlene nisu ništa rekle o svirepom ubistvu djevojke u Olova, čije su tijelo ubice bacile niz stijenu i kasnije otišli u noćni provod.
Mi jednostavno nemamo državu koja će zaštititi i priznati žrtve nasilja“, objašnjava Edisa Gazetić, univerzitetska profesorica i istraživačica tema iz oblasti feminizma.

Prije sedam dana femicid se dogodio u Splitu kada je muškarac ubio svoju bivšu ženu u jednom trgovačkom centru u kojem je i bila zaposlena.
Tim povodom hrvatski premijer Andrej Plenković osudio je slučaj i izjavio kako ne može spriječiti primitivce, divljake i kretene da rade kaznena djela, ali kako može pooštriti Kazneni zakon i sve druge zakone da kazne budu rigorozne.
Tim povodom reagovala je Lana Bobić, feministička teologinja i aktivistica, koja je premijeru napisala pismo, isprovocirana spominjanjem kaznenih zakona zbog postojećeg smanjenja kazne za pedeset posto ako se isplati odmah i zbog izostanka svijesti da premijer ima svu moć da spriječi femicid.

U besprijekorno artikuliranom pismu Lana Bobić navodi pet nužnih koraka za prevenciju femicida i suzbijanje rodno uvjetovanog nasilja te ima i odgovor na eventualne zamjerke o velikim finansijskim izdacima.
„Mnogi nužni koraci u suzbijanju rodno uvjetovanog nasilja koštaju. Ali i rodno uvjetovano nasilje košta. Prema European Institute for Gender Equality Republiku Hrvatsku rodno uvjetovano nasilje košta 3,3 milijardi eura godišnje“, piše Lana, te za Sitan vez govori o percepciji femicida, o tome da on nije zločin iz strasti nego iz mržnje“, navodi Lana Bobić.
U prvom koraku prevencije femicida Lana Bobić u pismu Plenkoviću navodi uvođene prisilne kontrole kao rodno uslovljenog oblika nasilja, odnosno porodičnog ili nasilja nad ženama te da se prisilna kontrola nauči prepoznavati i kazneno goniti jer su ponašanja prisilne kontrole prvi indikatori nasilja, ali i ključni indikatora femicida.

O prisilnoj kontroli detaljnije je pisala Renata Ivanović koja navodi kako prisilnu kontrolu valja pojmiti i kao ograničavanje ljudskih prava, lišavanje žrtve slobode na puno različitih načina, od društvene izolacije do smanjivanja njezine sposobnosti slobodnog djelovanja, odlučivanja i normalnog životnog funkcioniranja.

Prema pisanjima medija u Bosni i Hercegovini je u posljednjih šest godina 40 žena bilo žrtva femicida.
Žena nikada nije kriva za počinjeno nasilje, zaključno sa femicidom, samo je nasilnik kriv i odgovoran.
Nasilje nad ženama moguće je prijaviti i na SOS telefone: 1265 za Federaciju BiH i 1264 za Republiku Srpsku.

Tekst je nastao u okviru projekta “Nismo same” koji finansira USAID Program osnaživanja nezavisnih medija u implementaciji CPCD-a.

Ana Vilenica, foto: Vedan Šurelov

„Žene širom sveta pružaju otpor politikama u čijem se centru nalazi profit, a ne život. Njihovo oružje je štrajk. Tokom poslednjih nekoliko godina nastao je, inspirisan borbama žena u Poljskoj za pravo na abortus i borbama žena u Argentini protiv femicida, internacionalni pokret Štrajk žena u kome se vrše pripreme za generalni štrajk. Ukoliko žene stanu, sve staje – njihov je moto“, kaže Ana Vilenica, istraživačica i društveno-politička aktivistkinja iz Beograda. Ana je i autorica publikacije „Postajanje majkom na periferiji“ koja se otvara pitanjem – Šta danas, u zemljama periferije, znači postajanje majkom u vrijeme „tranzicijskih“ neoliberalno-kapitalističkih režima? O ovome, ali i insistiranju države na majčinstvu kao prinudnom radu, ratnim narativima i konstruisanju majke u heroinu, režimima materinstva, domu koji je, za one koji_e ga imaju u pandemiji dobio nove funkcije, o repatrijarhalizacija društva na području bivše Jugoslavije i povratku u naciju govorila je za Sitan vez.

Piše: Kristina Ljevak

Nedavno je sjajna hrvatska ginekologinja Jasenka Grujić u intervjuu za Novosti rekla: „Grozim se propagiranja ideja da su žensko znanje i ženski talenti svedeni samo na majčinstvo, to je užasan gubitak za čitavo društvo, za kompletne obitelji i za svaku ženu ponaosob.“ Kada se majčinstvo na ovakav način počinje percipirati na našim prostorima? Da li se njegova glorifikacija koja je suštinski na štetu žene dešava istovremeno kad i društvena devastacija, uz ratove devedesetih, kada i počinje repatrijarhalizacija društva?

Intenzivna repatrijarhalizacija društva na području bivše Jugoslavije deo je post-socijalističkog paketa mera koje su, zajedno sa rasizmom, nacionalizmom i klasnim razlikama, implementirane u nove nacionalne države, koje su nastajale zajedno sa masovnim grobnicama i novim ciklusom primitivne akumulacije kapitala kroz pljačku društvenog vlasništva. Povratak nacionalnih država koje su nastale raspadom Jugoslavije u okrilje imperijalne Evrope podrazumevao je satanizaciju svega što je bilo vezano za socijalističku emancipaciju, pa tako i emancipaciju žena na autohtoni jugoslavenski način koji je uključivao emancipovanje kroz samoupravljanje kao oblik proklamovane direktne demokratije, kroz anti-komunističke mitove o totalitarizmima. Umesto ovog modela nametnut je model Zapadne emancipacije žena kroz rodni-mejnstriming koji je slep za klasne, rasne i druge razlike među ženama, te tako pogoduje belim ženama iz srednje klase. Repatrijarhalizacija žena iz Istočne Evrope posebno je pogodovala ženama iz Zapadne Evrope koje su razaranjem socijalističkih zemalja dobile priliku da u periodu krize produže period svoje emancipovanosti na grbači žena iz Istočne Evrope koje sada čuvaju njihovu decu i njihove stare za malu nadnicu.

Povratak u naciju rezultat je zahteva same imperijalne Evrope koja nije u stanju da misli nad nacionalno izuzev kada se radi o ekonomskim i imperijalnim interesima, ali i fašizma koji se razbuktavao kroz mitomanske narative o naciji i njenoj navodnoj ugroženosti, koji su se nad ženskim telima odigravali kroz ratna silovanja u cilju zatiranja čistote neprijateljske nacije, u jednom vidu biološkog rata. U ratnim narativima u Srbiji, na primer, majka je konstruisana u heroinu nacije koja rađa vojnike za osvajačke ratove, u kojoj njeni sinovi postaju mašine za ratovanje, i koji ubijaju i ginu za nečije tuđe ekonomske interese. Ona se nagrađuju medaljama i ordenjem kojim se ističe njena časna uloga u nacionalističkom ratu za proširenje teritorije. Ovaj proces uspostavljanja majke kao nacionalnog heroja i mašine za rađanje nije prošao bez otpora. U Vojvodini su se na primer majke organizovale da zahtevaju povratak svojih sinova s ratišta koji su poslati u rat na koji one nisu pristajale.

Ne znam koliko je sjećanje pouzdan svjedok, posebno kada je iz perioda djetinjstva, ali mi se čini da majke osamdesetih godina u Jugoslaviji (osim što su uvijek bile zadužene i za neplaćeni kućni rad) nisu bile terorisane pod imperativima „idealnog majčinstva“ u službi onesposobljavanja za druge aktivnosti. Je li prilična socijalna jednakost a i sigurnost pogodovala tome, pod tim mislim u prvom redu na najčešće zagarantovano pravo na rad (ne sjećam se nezaposlenih majki u mom okruženju) i dostupne državne predškolske brige za djecu (vrtići, jaslice, predškolske ustanove)?

Jugoslovensko se društvo nikada u potpunosti nije izborilo sa patrijarhatom. Sećam se jednog intervjua s Titom iz Politike, koji mi je pokazala žena koja se u Jugoslaviji borila javno da domaćice dobiju pravni status i da se njihov rad vrednuje, u kome ga novinarka pita o tome zašto se stalo s rešavanjem ženskog pitanja, a on joj odgovara nešto u stilu kako su drugovi konzervativniji i kako je trebalo raditi ustupke zarad mira u kući. Naravno puno toga je urađeno i to ne smemo da zaboravimo. Žene su se učešćem u anti-fašističkoj borbi izborile za pravo glasa koje su nakon rata počele da praktikuju, izborile su kasnije sedamdesetih godina i pravo na abortus koji im je delimično bio dostupan i ranije. Najvažniji uspesi vezani su za domen socijalnih prava koje su veliki broj žena oslobodila jednog dela tereta reproduktivnog rada kroz dostupne vrtiće, škole, narodne kuhinje itd. Takođe je izvršena revizija zakonodavstva uključujući porodično zakonodavstvo u korist žena i ravnopravnosti. Socijalizam je bio zasnovan na uverenju da su muškarci i žene jednaki ali različiti i da je potrebno uložiti napor da bi se ta jednakost ostvarila.

Emancipacija žena u Jugoslaviji bila je vezana za ideal o punoj zaposlenosti, pa je tako emancipacija bila izvan domašaja onih žena koje su na primer zbog smanjenja tržišta rada prve ostale bez posla i bile prinuđene da se vrate tradicionalnim ulogama u porodici. Teže je bilo i ženama sa sela, jer je industrija uglavnom cvetala u urbanim centrima. Zbog stalnog nedostatka stambenog prostora u gradovima mnoge žene nisu sebi mogle da priušte preseljenje i emancipaciju. Te žene nisu sedele kući besposlene. One su činile značajan deo neformalnog sektora. Mnoge žene sa kojima sam razgovarala, a koje su imale status nevidljivih domaćica prihodovale su dodatno tako što su šile, bavile se modnim dizajnom, čuvale decu svojim komšinicama za naknadu, a brinule su se i o seoskim domaćinstvima. Iako se o rasi nije govorilo rasizam prema Romkinjama u Jugoslaviji nije prestao da postoji uprkos bratstvu i jedinstvu koje je proklamovano. To je posebno bilo vidljivo u domenima kao što je materinstvo jer se Romkinje nisu uklapale u Jugoslavenski ideal o broju dece. Takođe, jedna od slepih mrlja je u socijalizmu bilo nasilje protiv žena u domaćinstvu koje nije nestalo, a o kome se nije javno govorilo izuzev u crnim hronikama. Ti si u pravu kada kažeš da tada žene nisu bile terorisane na način na koje su danas terorisane uterivanjem u ulogu majke koja rađa za naciju i za državu, iako su populacione politike postojale.

U svom istraživačkom radu bavili ste se kritikom normi majčinstva u današnjim kapitalističkim društvima i nazivate ih i režimima materinstva. Koliko su ti režimi istovremeno i klasno pitanje i koliko se razlikuju u zavisnosti od standarda društva i tretmana majčinstva u određenoj kulturi?

Režimi materinstva se proizvode supra-nacionalnim i nacionalnim politikama i merama, uključujući tu medicinske i socijalne mere, uslove rada, uspostavljanje razlike između produktivnog i reproduktivnog rada, te time plaćenog i neplaćenog rada, komodifikacijim, konzumerizmom, upotrebom tehnologija kao i proizvodnjom određenih vrednosti u društvu, kao na primer šta to znači biti dobra majka i žena. Režimi materinstva definitivno su rodno, klasno, ali i rasno pitanje. Čija reprodukcija je poželjna u jednom društvu stvar je materinskih režima. U istoriji savremene Srbije nepoželjna je bila reprodukcija na primer Romkinja, Albanki, i LGBT osoba, dok se reprodukcija strejt Srpkinja podržavala u ime borbe protiv tzv. bele kuge, gde samo ime ovog kvazi fenomena govori o njegovoj rasističkoj prirodi.

Klasna priroda režima materinstva je sveprisutna i sveprožimajuća. Sistematsko uništavanje zdravstvene i socijalne zaštite putem mera štednji i privatizacijom usluga najviše utiče na siromašne roditelje koji ne mogu da priušte kvalitetnu uslugu što u ishodištu utiče na smanjenje životnog veka ovih ljudi. Najradikalniji primeri klasne prirode ovih režima je kažnjavanje siromašnih majki oduzimanjem dece i davanjem dece u hraniteljske porodice čiji rad država plaća, umesto da se podrška pruži siromašnim roditeljima. Siromašne majke koje nisu u stanju da deci obezbede adekvatan smeštaj neretko zbog nereća u kojima stradaju deca a za koje je odgovorno celo društvo završavaju u zatvorima.

Insistiranje države na majčinstvu s razlogom definišete kao prinudni rad.
Čini mi se da u odnosu na druge zemlje nastale raspadom Jugoslavije, Srbija prednjači u kampanjama zagovaranja nataliteta koji svodi na slogane i populizam a ne na promjenu populacijskih politika. Koliko je u takvoj atmosferi žena pod višestrukim teretom, zbog očekivanja u kući radi podrazumijevajućih rodnih uloga i zbog očekivanja u društvu koje je s bilborda opominje da je zaboravila da rađa ili nije dovoljno rodila?

U Srbiji je na delu trgovina decom i proizvodnja prinudnih reproduktivnih radnica za nacionalnu stvar. Poslednjih godina kroz različitu legislativu svedočile smo oduzimaju plata majkama kroz razne zakonske začkoljice koje im onemogućavaju pravo na platu tokom porodiljskog odsustva, da bi im se umesto onoga što su zaradile svojim radom dala nacionalna nagrada u vidu jednokratne ili višekratne pomoći za rađanje. Prema Zakonu o finansijskoj podršci porodicama sa decom diskriminisane su žene koje nemaju 18 meseci vezanog radnog staža, one koje su zaposlene na privremenim i povremenim poslovima ili na crno, a to su žene kojima u pandemiji najčešće prete otkazi. Legalizacija surogat materinstva je takođe predlagana kao jedna od mera populacionih politika, čemu se glasno suprotstavio deo feminističke scene. Među novim merama kojima se priziva rađanje jeste i najavljivanje pomoći od 20.000 EUR za mlade bračne parove za kupovinu stana. Na ovaj način se samo kompenzuje deo ukradene socijalne plate koju bi trebala nadnica da sadrži, dok se u javnosti ovaj gest predstavlja kao velikodušnost države i mera populacione politike. Mnoge i mnogi kalkulišu sa takvom situacijom i pokušavaju da u neprijateljski nastrojenom društvu prežive, to ne znači da na ovakve politike pristaju.

Skoro dvije godine živimo u pandemiji koja je uticala na promjenu dinamike u svim segmentima života. Rad od kuće kao jedna od metoda prevencije širenja zaraze posebno se štetno odrazio na žene koje bivajući kući, uz postojeći neplaćeni kućni rad, pretvaraju posao od kojeg žive u hobi koji obavljaju između dvije kućne obaveze. Briga o starijim ili bolesnim članovima porodice takođe je dodatno izražena jer pod izgovorom COVID-a institucije se ne brinu o bolesnim. Kakve posljedice može podrazumijevati neriješen problem neplaćenog kućnog rada i emotivnog rada kojem se pridružio zvanični posao, iseljen iz preduzeća u kuću? A da bi sve bilo dodatno apsurdnije, u svemu ovome mislim na neke privilegovanije poslove koji se mogu raditi od kuće, jer radnica u supermarketu nije imala taj luksuz useljenja posla u kuću.

U pandemiji je dom za one koji ga imaju dobio nove funkcije. Pored mesta za odmor, porodične aktivnosti, i reprodukciju života, dom je postao za neke novo radno mesto, za mnoge jaslice, vrtić, škola i starački dom, ali i mesto proširenog zdravstvenog sistema gde smo prinuđeni da se sami uz minimalnu asistenciju lečimo. Država je socijalizovala krizu u ime profita, koja je dodatno eskalirala tokom pandemije, prebacivanjem odgovornosti za preživljavanje na pojedince i porodicu. Neplaćeni reproduktivni rad, koji mahom obavljaju žene, se uvećao višestruko u domaćinstvima sa decom i doveo sve one koji su odgovorni za njegovo obavljanje na ivicu izdržljivosti. Mnoga istraživanja pokazuju porast nivoa stresa i anksioznosti, kao i pogoršanje mentalnog i fizičkog zdravlja roditelja tokom pandemije. Paradoksalno iako su mnogobrojne organizacije upozoravale na rizik od nasilja protiv žena u izolaciji tokom pandemije, dok su mnoge žene ostajale bez posla ili su bile prinuđene da rade u nebezbednim okolnostima kao esencijalne radnice, ministarka zadužena za demografiju i populacionu politiku u Srbiji je skrenula pažnju da je vreme izolacije možda bolje posvetiti pravljenju dece.

Žene širom sveta pružaju otpor politikama u čijem se centru nalazi profit, a ne život. Njihovo oružje je štrajk. Tokom poslednjih nekoliko godina nastao je, inspirisan borbama žena u Poljskoj za pravo na abortus i borbama žena u Argentini protiv femicida, internacionalni pokret Štrajk žena u kome se vrše pripreme za generalni štrajk. Ukoliko žene stanu, staje sve – njihov je moto. S druge strane pojedine aktivistkinje i teoretičarke smatraju da je štrajk u toku. Dokaz vide u negativnom natalitetu. Odluku da se ne reprodukujemo u nepodnošljivim uslovima za život, onako kako se od nas očekuje, one zovu štrajk rađanja.

Tekst je nastao u okviru projekta “Nismo same” koji finansira USAID Program osnaživanja nezavisnih medija u implementaciji CPCD-a.